Καρλ Γιούνγκ: Ο άνθρωπος χρειάζεται τις δυσκολίες για την υγεία...
Α. Τον εξωστρεφή 1.διανοητικό, 2.συναισθηματικό 3.κατά αίσθηση 4. ενορατικό ή διαισθητικό
Β. Τον εσωστρεφή 5. διανοητικό 6. συναισθηματικό, 7. κατα αίσθηση 8. ενορατικό.
Α. Ο ΕΞΩΣΤΡΕΦΗΣ
Γενική τάση της συνείδησης
Βασική τάση αποτελεί η σχέση με τον έξω κόσμο τα αντικείμενα και την προσαρμογή σε αυτά, ανεξαρτήτως ηθικής αξιολόγησης. Το περιβάλλον τον απορροφά. Τον απασχολεί τι θα πει ο κόσμος, τι ζητάει η κοινωνία και πώς θα συμμορφωθεί με αυτά. Επιτυγχάνει έτσι μεγάλη προσαρμοστικότητα ακόμη και σε κοινωνιοπολιτικές συνθήκες που ρέουν και τα καταφέρνει στη διπλωματία, εμπόριο κ.λπ.
Όταν ξεπεράσει τα κάποια όρια, χάνει την σύνδεση με τον εαυτό του και κινδυνεύει από νευρώσεις και υστερίες. Τον απασχολεί πάνω από όλα να προκαλεί το ενδιαφέρον των άλλων. Είναι μεγάλος κουτσομπόλης σε αλήθειες και ψέματα.
Η τάση του ασυνείδητου
Όσο περισσότερο ασχολείται με τα εξωτερικά, τόσο ο ψυχισμός του στρέφεται προς τα μέσα, σε υποκειμενικές αξιώσεις και ανάγκες. Εφόσον καταπιέζονται τα εσωτερικά προσωπικά στοιχεία συνεχώς, το ασυνείδητο προβάλλει στο προσκήνιο της συνείδησης πόθους και ελπίδες, προοπτικές ζωής, συναισθήματα, προσωπικές αρχές κ.α. που ζητούν έντονα την τροφοδοσία τους.
1. Ο εξωστρεφής διανοητικός
Εκτός την εξωστρέφεια χρησιμοποιεί την διανόηση σε εξωτερικά πράγματα, γεγονότα, ακόμη και σε αφηρημένες ιδέες. Ακολουθεί με ακρίβεια και αντικειμενικά τα γεγονότα και τις καταστάσεις. Θέλει να συλλέγει εμπειρικό υλικό κι ας μη μπορεί να το χρησιμοποιήσει. Το συναίσθημά του ατροφεί. Αυτό μπορεί να τον κάνει νευρωτικό. Είναι ο κατά εξοχήν τύπος άνδρα του δυτικού πολιτισμού.
2. Ο εξωστρεφής συναισθηματικός τύπος
Συνηθίζεται στις γυναίκες. Βλέπει, βιώνει και εκτιμά τα πράγματα με συναισθηματικό τρόπο. Δύσκολα πείθει εφόσον τείνει να συμπεράνει μέσα από συναισθηματικές προβολές. Όταν η ατροφία της διανόησης γίνει υπερβολική, έχουμε υστερικά συμπτώματα και νηπιακή συμπεριφορά.
3. Ο εξωστρεφής κατά αίσθηση τύπος
Λέγεται και αντιληπτικός τύπος. Προέχουν οι αισθήσεις του. Δίνεται αλλά και δένεται με αυτές στα εξωτερικά αντικείμενα, χωρίς να νοιάζεται για λογικές επεξεργασίας και συναισθηματικές εμβαθύνσεις. Επιδιώκει την απόλαυση και καλοπέραση, είναι εύθυμος και αξιαγάπητος, εύπιστος. Μπορεί να καταντήσει ακόλαστος, ζηλιάρης και καχύποπτος. Η ενόραση είναι ελάχιστα ανεπτυγμένη σε αυτόν.
4. Ο εξωστρεφής ενορατικός τύπος
Συναντάται περισσότερο στις γυναίκες. Αντιλαμβάνεται τα πράγματα «ασυνείδητα» και πολλές φορές χωρίς λογική. Με κανένα ή ελάχιστα στοιχεία προβλέπει πρόσωπα και καταστάσεις μελλοντικώς. Έχει σιγουριά για το μέλλον. Συλλαμβάνει νέες ιδέες. Είναι δημιουργικός και προωθεί τα πράγματα. Περιφρονώντας τα της αίσθησης πράγματα εκτρέπεται σε δογματισμούς και αβάσιμες μελλοντολογίες. Εγκαταλείπει μισοτελειωμένα τα πράγματα για να ασχοληθεί με άλλα.
Β. Ο ΕΣΩΣΤΡΕΦΗΣ ΤΥΠΟΣ
Γενική τάση της συνείδησης
Έχει δικές του αρχές και αντιλήψεις με τις οποίες βλέπει, βιώνει και κρίνει την πραγματικότητα. Η υποκειμενική του διάθεση προσδιορίζει τις αντιλήψεις του. Δεν τον νοιάζει να προσαρμοστεί στο περιβάλλον, αλλά απαιτεί αυτό από το περιβάλλον. Αν και οι θεωρίες του δεν συμφωνούν με την πραγματικότητα, τότε τόσο το χειρότερο για την πραγματικότητα. Καταλαβαίνουμε έτσι την ιδιορρυθμία, αντικοινωνικότητα, εγωισμούς και φιλαυτία του εσωστρεφή.
Η τάση του ασυνείδητου
Περιφρονώντας την πραγματικότητα ενισχύεται ασυνείδητα η επιρροή των αντικειμένων πάνω του, μέχρι βαθμού επικίνδυνου. Έτσι ένας φανατικός αγώνας για ελευθερία του πνεύματος μπορεί να γίνει ασυνείδητη έξαρση από οικονομικούς και υλικούς παράγοντες. Η ανεξαρτησία της δικής του γνώμης κινδυνεύει να γίνει αγχώδης υποταγή στην κοινή γνώμη. Η ηθική υπεροχή σε εξευτελισμό της προσωπικότητας. Τέλος η υπερβολική εσωστρέφεια καταλήγει σε νεύρωση που χαρακτηρίζεται από αποφασιστικότητα, έμμονες ιδέες, ισχυρή ευσυγκινησία, χρόνια υπερκόπωση.
1. Ο εσωστρεφής διανοητικός τύπος
Το εξωτερικό περιβάλλον είναι απλώς η αφετηρία του. Πρώτο το μέλημα να αναγάγει το περιβάλλον στις δικές του υποκειμενικές αρχές και ιδέες μέσα από ισχυρούς εσωτερικούς παράγοντες. Είναι επιφυλακτικός ή ακόμη και αρνητικός στα αντικείμενα. Εμβαθύνει χωρίς να επεκτείνει στις εντυπώσεις και εμπειρίες. Οι κρίσεις του φαίνονται συνήθως απότομες, ψυχρές και αυθαίρετες. Προσπαθεί να επιβάλει τα δικά του διανοήματα και πολλές φορές συγχέεται σε ένα κόσμο από παρανοήσεις. Συχνά ντύνεται και συμπεριφέρεται αδέξια. Στο επάγγελμά του αρχικά διαθέτει δυσμενώς τους συναδέλφους και προϊστάμενους, αλλά η καλύτερη γνωριμία μαζί του πολλές ικανότητες και απόθεμα καλοσύνης. Δεν έχει ανεπτυγμένο το συναίσθημα, για αυτό στις συμπεριφορές και σχέσεις του δείχνει αδεξιότητα και παιδική αφέλεια.
2. Ο εσωστρεφής συναισθηματικός τύπος
Το ανεπτυγμένο του συναίσθημα γεννάει μέσα του συναισθηματική ένταση. Επειδή η ροπή δεν εκδηλώνει προς τα έξω τον συναισθηματικό του κόσμο, τον κρύβει από τους άλλους. Έτσι παρουσιάζεται σιωπηλός και δυσκολονόητος ή αντίθετα εκρήγνυται σε συναισθηματικές κρίσεις. Κάθε λανθάνουσα αρχετυπική εικόνα του είναι γεμάτη συναισθηματικούς τόνους. Τα εγωιστικά συναισθήματα που τον κατέχουν φανερώνουν αυταρέσκεια και θέλει να έχει την αποκλειστικότητα στο ενδιαφέρον των άλλων. Η κατάσταση της έκτασης του είναι πολύ γνώριμη. Βιώνει τις παραστάσεις με συναισθηματική ένταση, αντίθετα προς τον εσωστρεφή διανοητικό που τις βιώνει σε βάθος. Θέλει να υπερέχει και να άρχει σε αντικείμενα, περιβάλλον και ανθρώπους. Έτσι συχνά εξελίσσεται σε φιλόδοξο, αρχομανή ή ακόμη τυραννικό. Παθολογική έκφραση των χαρακτηριστικών αυτών δημιουργούν νευρασθένεια και ψυχοπάθεια.
3. Ο εσωστρεφής αντιληπτικός (κατά αίσθηση) τύπος
Η ψυχική του διάθεση παρεμβαίνει έντονα στην πορεία που διανύει ο εξωτερικός ερεθισμός μέχρι να γίνει συναίσθηση και συναίσθημα. Έτσι το τελικό αίσθημα-αντίληψη είναι αυστηρά υποκειμενικά εφόσον ο εξωτερικός ερεθισμός χρωματίζεται έντονα από τις προδιαθέσεις, τις βαθύτερες παραστάσεις του και τις αρχετυπικές του εικόνες που λανθάνουν στο ασυνείδητο. Φαίνεται ήρεμος και αδιάφορος. Πραγματικά όμως είναι μαγεμένος από βαθιές εντυπώσεις του. Έχει συνήθως ανεπτυγμένο και συναίσθημα και διανόηση, οπότε δυσκολεύεται να εκφραστεί και να τον κατανοήσουν ή ακόμη να κατανοήσει ο ίδιος τον εαυτό του. Λύπη τον κυριεύει όταν ο εξωτερικός κόσμος αποκαλύπτεται διαφορετικός από τις δικές του αντικειμενικές εκτιμήσεις. Όταν αυτό επεκταθεί υπερβολικά γεννιούνται έμμονες ιδέες που οδηγούν σε ψυχασθένεια.
4. Ο εσωστρεφής ενορατικός τύπος
Συλλαμβάνει την αλήθεια πίσω από εικόνες και αντικείμενα με μεγάλη σαφήνεια. Έρχεται εύκολα σε επαφή και σύλληψη με αρχετυπικές εικόνες. Βλέπει βαθιά στις ψυχές και προλέγει συχνά τα μέλλοντα. Απεχθάνεται την πραγματικότητα όπως έχει και την αποφεύγει. Φαίνεται να είναι απών, το βλέμμα του προσηλωμένο σε κάτι μελλοντικό και άσχετο με τον αισθητό κόσμο. Υπερβολική ένταση των χαρακτηριστικών αυτών κυριεύουν την συνείδηση με ενορατικές εσωτερικές εικόνες, έμμονα αισθήματα και οδηγούν σε νεύρωση (υποχονδρία), έμμονες δεσμεύσεις, προσκόλληση σε ορισμένα γεγονότα ή πράγματα, υπερευαισθησία των αισθητηρίων κ.λπ.
Επίλογος
Ο άνθρωπος γεννιέται με κάποια τάση προς ένα των οκτώ ανθρώπινων τύπων κατά Γιούνγκ ή με κάποιους συνδυασμούς των τάσεων αυτών. Η τάση αυτή είναι το εργαλείο της ψυχικής ζωής του ατόμου, αλλά ταυτόχρονα και το μέσο καταστροφής του αν το χρησιμοποιήσει μονομερώς. Για αυτό πάντα χρειάζεται το συμπλήρωμα αυτής της τάσης με την αντιρροπική και συμπληρωματική της ώστε το άτομο να είναι ισορροπημένο και υγιές.
Βέβαια στην εποχή του Γιούνγκ και σήμερα πολύ περισσότερο βλέπουμε τον κόσμο γεμάτο νευρώσεις και ψυχασθένειες, λόγω του μονομερούς τρόπου ζωής. Ο ίδιος ο πολιτισμός καταστρέφεται από τις νευρώσεις, την ψυχασθένεια και την τρέλα του.
Εμείς εκπλησσόμαστε για το «ολιστικό» και «δυναμικά αλληλοεπηρεαζόμενο» περιβάλλον που μας φανερώνει ο Γιούνγκ μέσα στην ανθρώπινη ψυχή, αλλά και στις σχέσεις της με τον κόσμο και την φύση. Το μόνο που μπορούμε να πούμε για τον μεγάλο αυτό σοφό της αρχής του αιώνα μας (μάλλον του μεγαλύτερου μέρους του εφόσον πριν το 1900 και μέχρι το 1961 που πέθανε εργάστηκε εντατικά κι ακούραστα) είναι πως ΗΡΘΕ ΠΡΟΩΡΑ ΣΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ.
Θα τελειώσουμε την εργασία αυτή με λίγα λόγια του καθηγητή Ε. Bohler για τον άνθρωπο Γιούνγκ:
«Με την τεράστια έκταση του έργου της ζωής του και την προσωπική επίδραση που πήγασε από τον Γιούνγκ σαν άνθρωπο και σαν ερευνητή, μόλις που μπορεί να υπολογίσει ο αμύητος τι σημαίνει αυτό, δηλαδή ότι, μπροστά στο πλήθος των ιδεών που τον κατέκλυσαν, διαφύλαξε το επιστημονικό του ήθος, ότι παρέμεινε ο ανεξάρτητος, ο νηφάλιος, ότι διαφύλαξε την αλήθεια σαν κάτι αιωρούμενο και όχι τελειωμένο, σαν κάτι δυναμικό, πανάρχαιο και αιώνια νέο. Σε αυτά ακριβώς βρίσκεται η μοναδικότητα της προσωπικότητάς του στην εποχή της φτηνής προπαγάνδας και της απλής σκέψης του συστήματος.»
